Temat zaburzeń odżywiania jest bardzo popularny. Wydaje się, że każdy wie na czym one polegają, jak je rozpoznać. Wydaje się jednak, że warto przypominać o objawach anoreksji i bulimii, bo skutki ich występowania są przerażające. Wczesna diagnoza i profesjonalna pomoc mogą pomóc wyjść z choroby oraz zapobiec skutkom wieloletnich głodówek, czy wywoływania wymiotów.
Wcale nie tak rzadka…
Chociaż zdarzają się przypadki występowania tej choroby wśród dzieci (doniesienia kliniczne ujawniają przypadki zachorowań w grupie wiekowej 8-13 lat), to okres krytyczny dla jej pojawienia się przypada na 15 – 25 rok życia. Szacuje się, że 90-95% przypadków anoreksji stanowią dziewczęta i kobiety (podobne wskaźniki obserwuje się również w przypadku bulimii). W okresie adolescencji, kiedy najczęściej zaczyna się choroba, występowanie jadłowstrętu ocenia się na 0,5 do 1% populacji (w okresie dorosłości odsetek zachorowań spada do 0,2 do 0,8%). Dla 6% wszystkich chorych anoreksja kończy się śmiercią (samobójstwem lub zgonem wynikłym z powikłań).
Stosowanie diety nie oznacza anoreksji
Pierwszym z objawów anoreksji jest wystąpienie panicznego lęku przed przybraniem na wadze i otyłością. Co ciekawe, dotyka ona osób, które według norm klinicznych wykazują przeciętną masę ciała. Celem działań, które podejmuje osoba przejawiająca tego typu lęk jest utrata wagi oraz utrzymanie jej na niskim poziomie. Myśli osoby dotkniętej anoreksją skupiają się wokół jedzenia, a konkretnie wokół tego, jak uniknąć konieczności spożywania posiłków. Osoby chore na anoreksję wykazują się niezwykłą pomysłowością w ukrywaniu faktu, że odmawiają sobie pożywienia, a ich wymówki potrafią być na tyle wiarygodne, że bliscy początkowo nie orientują się w tym, co się dzieje.
Odmawianie sobie jedzenia i unikanie go jest dla osoby chorej źródłem ogromnej satysfakcji i wiąże się z poczuciem kontroli nad pragnieniem jedzenia oraz panowania nad własnym ciałem. Typowymi objawami towarzyszącymi głodzeniu się jest stosowanie ćwiczeń fizycznych, czy oddanie się pracy lub nauce w celu uniknięcia myślenia o jedzeniu (anorektyczki niejednokrotnie są wzorowymi uczennicami).
Aby z całą pewnością stwierdzić występowanie anoreksji u danej osoby konieczne jest wystąpienie kilku objawów (według ICD – Międzynarodowej statystycznej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych). Pierwszym z nich jest masa ciała utrzymująca się na poziomie niższym o 15% od minimalnej wagi oczekiwanej dla danego wieku i wzrostu. Uzyskanie takiego wyniku jest efektem unikania spożywania wysokokalorycznych produktów (zawierających tłuszcze i węglowodany). Kolejnym objawem jest ocena siebie jako osoby otyłej i narzucenie sobie niebezpiecznie niskiego pożądanego poziomu masy ciała. Pomimo przeraźliwej chudości osoby chore skarżą się na swój wygląd i narzucają sobie w dalszym ciągu restrykcyjną dietę, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, a czasem również stosują środki przeczyszczające oraz leki tłumiące apetyt. Silnemu przekonaniu o „byciu grubym” towarzyszy cierpienie, które motywuje do zaostrzania środków kontroli wagi.
Klasyfikacje medyczne wyróżniają dwa typy anoreksji. W pierwszym z nich, zwanym typem ograniczającym, stosuje się w celu kontroli wagi taktykę ograniczania ilości spożywanych pokarmów. W drugim typie – objadający się lub wydalający – również okresowo ogranicza jedzenie, jednak towarzyszą temu występujące regularnie epizody niekontrolowanego objadania się oraz wydalania (za pomocą wymiotów, środków przeczyszczających i odwadniających lub stosowania lewatyw).
Niebezpieczeństwo anoreksji polega na tym, że w początkowym przebiegu może nie zostać rozpoznana przez otoczenie zapadającej na nią osoby. Dopiero pogłębiająca się drastyczność diety (aż do odmawiania spożywania jakichkolwiek pokarmów) i widoczna utrata masy ciała (dochodząca nawet do 40-60%) jest wyraźnym sygnałem, że dzieje się coś złego. Jednak zmiany, które zdążyły zajść w wyniku głodówek mogą bardzo poważnie wpłynąć na stan zdrowia osoby dotkniętej chorobą.
Zaczyna się niewinnie, a później…
Objawy, które wymieniono powyżej, chociaż najbardziej zauważalne, są tylko „czubkiem góry lodowej”. Drastyczna dieta pustoszy organizm anorektyczki prowadząc do pogłębiającego się wyniszczenia. Pozbawiony tłuszczu oraz źródeł energii organizm ma trudności z utrzymaniem prawidłowej temperatury ciała (może być ona obniżona do 36°C). Wycieńczony organizm nie ma środków, aby walczyć z drobnoustrojami chorobotwórczymi – brak odporności skutkuje częstymi infekcjami. W związku z pojawieniem się zaburzeń hormonalnych występuje zanik miesiączki u kobiet lub, w przypadku panów, zanik potencji oraz zainteresowań seksualnych. U chorych znajdujących się w okresie pokwitania dochodzi do zahamowania tego procesu.
Skóra anorektyczek traci swą elastyczność, przejawiając widoczną suchość i łuszcząc się. Charakterystyczne jest występowanie meszku, natomiast włosy na głowie, pod pachami i owłosienie łonowe ulegają wypadaniu. Zanik mięśnia sercowego prowadzi do wystąpienia tzw. „małego serca”, spada poziom ciśnienia tętniczego, a akcja serca zostaje zwolniona do 60 uderzeń na minutę. Skrajnemu wyczerpaniu towarzyszą również zawroty głowy oraz omdlenia.
Na koniec
Zainteresowanie zdrowym odżywaniem i uprawianie sportu u nastolatki czy młodej kobiety może początkowo nie wzbudzać niepokoju. Początkowe sukcesy w utracie kilogramów mogą być nawet pozytywnie wzmacnianie przez otoczenie („schudłaś – świetnie wyglądasz”). W wielu przypadkach dopiero znaczący spadek wagi jest sygnałem alarmującym, a leczenie okazuje się być walką o życie.
