Chociaż w kontekście zaburzeń odżywiania o wiele częściej mówi się o anoreksji oraz bulimii, to należy do nich zaliczyć również problem otyłości. Osoby borykające się z nadmiarem kilogramów bywają uznawane przez otoczenie za leniwe albo nie wykazujące wystarczająco silnej woli. Tymczasem takie nastawienie dodatkowo pogarsza samopoczucie i skłania do „leczenia smutków jedzeniem”. Tymczasem osoby otyłe podobnie jak anorektyczki czy bulimiczki potrzebują profesjonalnej pomocy oraz wsparcia swoich bliskich.
Jak definiujemy otyłość?
Otyłość jest stwierdzana w momencie przekroczenia normalnej wagi ciała (ustalanej dla płci i wieku). I tak współczynnik BMI (Body Mass Index) pomiędzy 25 a 30 określa się jako otyłość pierwszego stopnia, drugi stopień otyłości przypada pomiędzy 30 a 40. Natomiast współczynnik masy ciała utrzymujący się na poziomie powyżej 40 pozwala zdiagnozować otyłość trzeciego stopnia.
Polska nie jest wyjątkiem na tle innych krajów, jeżeli chodzi o problem otyłości. Niepokój specjalistów budzi fakt, iż problem nadwagi i otyłości coraz częściej dotyczy dzieci. Ocenia się, że nawet co dziesiąte dziecko na świecie charakteryzuje się wskaźnikiem wagi ciała wykraczającym ponad normę. Udział osób otyłych rośnie wraz z wiekiem. Tendencja ta jest całkowicie zrozumiała, jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt stopniowej kumulacji nadmiaru energii w organizmie. W dorosłości jest on tym bardziej dotkliwy, że organizm zużywa mniej energii na rzecz tzw. przemian podstawowych.
Możliwe przyczyny
Jednym z czynników, uwzględnianym przy rozpatrywaniu problemu przyczyn otyłości są geny. Badania pokazują, że stopień podobieństwa pomiędzy bliźniętami jednojajowymi w zakresie stopnia otyłości jest dużo wyższy niż w przypadku bliźniąt dwujajowych. Również badania dotyczące dzieci adoptowanych pokazały, że parametry takie, jak waga ciała oraz współczynnik BMI wykazują większe podobieństwo do biologicznych rodziców i rodzeństwa, niż adopcyjnych.
Za odpowiedzialny za otyłość uważa się gen, który ma za zadanie stymulować komórki tłuszczowe do wydzielania leptyny. Jest ona substancją, która oddziałuje na mózg w zakresie regulowania ilości przyjmowanych pokarmów. Na początku diety, kiedy zmniejsza się ilość tłuszczu w organizmie, spadek poziomu leptyny jest dla mózgu informacją o tym, że należy dostarczyć więcej energii – stąd, odczuwalny w tym czasie, wzrost łaknienia.
Jedna z teorii psychologicznych na temat przyczyn otyłości mówi o niskim poczuciu własnej wartości i traktowaniu jedzenia, jako sposobu zredukowania negatywnych emocji. Nie wyjaśnia to jednak do końca problemu, bowiem wiele szczupłych osób również cierpi z powodu niskiej samooceny. W ramach pomocy psychologicznej należałoby więc znaleźć czynnik, który stoi za skłonnością do stosowania właśnie takiego sposobu redukowania napięcia u osób otyłych. A następnie zastąpić tę strategię inną – bardziej adaptacyjną.
Dla powstawania otyłości nie bez znaczenia pozostają również nawyki żywieniowe osób borykających się z tym problemem. Nieadekwatne do zapotrzebowania porcje spożywane w ramach posiłku, przekąski pomiędzy nimi oraz picie słodzonych napojów, powoduje, że organizm osób otyłych otrzymuje o wiele więcej energii, niż jest w stanie zużyć w przebiegu codziennych aktywności. Ponadto osoby otyłe mają tendencję do nie doceniania ilości spożytego pokarmu oraz przeceniania znaczenia podjętych przez siebie ćwiczeń fizycznych.
Wpływ otyłości na psychikę
To, w jaki sposób osoby otyłe traktuje ich otoczenie, nie pozostaje bez znaczenia dla ich samopoczucia. Takie osoby są krytykowane, a niekiedy nawet odrzucane przez innych. Zdarza się nawet, że trudniej znaleźć im pracę, niż osobom, których waga mieści się w normie. W czasach, gdy wyznacznikiem atrakcyjności jest szczupła sylwetka, każdy dodatkowy kilogram jest dla osób otyłych kolejnym powodem, dla którego obniża się poczucie własnej wartości.
Niektórzy podejmują więc próby walki z otyłością, a każdy utracony kilogram ma w ich przypadku moc poprawy nastroju. Inni nie starają się schudnąć, próbując przekonać otoczenie, że osoba otyła również może być atrakcyjna i szczęśliwa. Utrzymywanie „krągłej” sylwetki stanowi dla nich mniejsze obciążenie, niż walka ze zbędnymi kilogramami, która wymaga wysiłku.
Leczenie
Dość często otyli ludzie postanawiają walczyć ze zbędnymi kilogramami ze względów estetycznych, zdrowotnych oraz po to, aby poprawić swoje samopoczucie. Otyłość ma wiele negatywnych konsekwencji dla zdrowia. Nadmiar tłuszczu podnosi ryzyko wystąpienia cukrzycy oraz chorób układu krążenia (wśród nich należy wymienić nadciśnienie, udar niedokrwienny mózgu oraz chorobę wieńcową). Cierpi również układ oddechowy – pojawiają się duszności oraz skrócenia oddechu. Schorzenia pęcherzyka żółciowego, nie dość, że są bardziej powszechne u osób otyłych, są również trudniejsze do wyleczenia. Układ kostny oraz stawy, obciążone dodatkowymi kilogramami reagują pojawieniem się dolegliwości (redukcja wagi ciała pozwala w ich przypadku na znaczne uśmierzenie towarzyszącego im bólu).
Osoby otyłe są trzykrotnie częściej narażone na ryzyko przedwczesnego zgonu niż ludzie, których waga nie przekracza normy. Warto podkreślić, że już dziesięcioprocentowy ubytek masy ciała u osób otyłych znacznie obniża ryzyko zapadnięcia na choroby towarzyszące tej przypadłości.
Do najczęściej stosowanych metod mających na celu redukcję wagi ciała należy stosowanie diety i aktywność fizyczna. W przypadku chorobliwej otyłości (czyli wtedy, kiedy BMI przekracza 40) lub kiedy ze względu za zagrożenie dla zdrowia pożądany jest szybki spadek wagi, jest możliwe stosowanie bardziej inwazyjnych sposobów leczenia. Lekarz może zalecić stosowanie leków hormonalnych oraz zmniejszających uczucie łaknienia lub zwiększających uczucie sytości po spożytym posiłku. Do bardziej inwazyjnych metod, stosowanych w przypadkach poważnej, chorobliwej otyłości, należy chociażby zmniejszanie pojemności żołądka metodą chirurgiczną.
Bardzo istotnym elementem leczenia otyłości jest również pomoc psychologiczna. Jest to niezwykle istotne już w fazie wstępnej, w której musi zostać oceniony poziom motywacji pacjenta do stosowania się do zaleceń oraz określone przyczyny stojące za objadaniem się. Pomaga ona również wzbudzać motywację pacjenta przez dłuższy czas trwania odchudzania (szczególnie wtedy, kiedy utrata kilogramów staje się wolniejsza i możliwe jest pojawienie się kryzysów albo nawet porzucenia programu odchudzania).
Na koniec
Skuteczna utrata wagi gwarantuje poprawę w zakresie pracy serca i wydolności oddechowej, obniżenie ciśnienia tętniczego oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na przypadłości towarzyszące otyłości. Nie bez znaczenia są również korzyści natury psychicznej. Wzrost zadowolenia z siebie i postrzegania swojej sylwetki jako bardziej atrakcyjnej powoduje poprawę nastroju i może uwolnić od stanów depresyjnych, które niekiedy towarzyszą otyłości. Spadek wagi bywa czasami stosunkowo prosty do osiągnięcia w porównaniu z utrzymaniem jej na niskim poziomie. Dlatego tak istotna jest trwała zmiana nawyków żywieniowych i świadomość, że diety cudów nie czynią.
